®अधिवेशन वृतसेवा, ठाणे : थायलंड वा आफ्रिकन मांगूर मासा हा मांसभक्षक असल्याने पर्यावरण व आरोग्याला घातक आहे. थाई मगूर मासे कॅटफिशच्या गटातील आहे. हा विविध किरणांच्या पंख असलेल्या माशांचा समूह आहे. मांजरीच्या व्हिस्कर्ससारखे दिसणारे त्यांच्या अत्यंत प्रमुख बार्बल्ससाठी त्यांची नावे आहेत. ते विविध आकार आणि आकारांमध्ये श्रेणीबद्ध आहेत आणि अनेक वर्तनात्मक नमुने प्रदर्शित करतात. थाई मागूरला शास्त्रीयदृष्ट्या क्लेरियास गॅरिपीनस म्हणून ओळखले जाते आणि हा 3-5-फूट-लांब हवा-श्वास घेणारा मासा आहे जो कोरड्या जमिनीवर चालू शकतो आणि त्यांच्या कृत्रिम श्वसन प्रणालीमुळे (ARS) चिखलात वाढू शकतो. स्थानिक माशांच्या प्रकारांवर त्याच्या आक्रमक प्रभावामुळे 2000 पासून थाई मगूर प्रजातींची शेती करण्यास मनाई आहे.
२००० मध्ये राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरणाने भारतातील थाई मगूर नावाच्या माशांच्या शेतीवर बंदी घातली होती. हे मुख्यतः मांसाहारी माशांमुळे जलचर अधिवासातील इतर माशांना होणाऱ्या धोक्यामुळे होते. संशोधनानुसार, भारतातील मूळ माशांच्या प्रजातींमध्ये ७० टक्के घट होण्यास थाई मगूर जबाबदार आहे, ज्यामुळे जलीय परिसंस्थेवर नकारात्मक परिणाम होतो. शिवाय, मच्छीमार त्यांना पालक मिसळलेले कुजलेले मांस खायला देतात, पाणी प्रदूषित करतात आणि जलसंस्थेची परिसंस्था नष्ट करतात. महाराष्ट्रासारख्या अनेक भारतीय राज्यांमध्ये, अस्वच्छ परिस्थितीत मासे पिकवले जातात, ज्यामुळे ग्राहकांच्या आरोग्यास धोका निर्माण होतो. परिणामी, राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरणाने थाई मगूरच्या वाढीवर बंदी घातली कारण ते लोक आणि पर्यावरणाला अधिक धोका निर्माण करत होते. आतापर्यंत, उत्तराखंड राज्य सरकारने बेकायदेशीरपणे थाई मगूरची शेती केल्याबद्दल सप्टेंबर 2020 पर्यंत असंख्य मत्स्य उत्पादकांना अटक केली आहे. महाराष्ट्र राज्य सरकारने 32 टनांहून अधिक थाई मगूर नष्ट केले आहे. अनेक निर्बंध आणि बंदी असतानाही या प्रजातींची बेकायदेशीरपणे निर्मिती आणि सर्रास विक्री केली जात आहे. प्रतिकूल वातावरणात टिकून राहण्याच्या क्षमतेमुळे भारतातील अनेक मासळी बाजारात थाई मगूरचे उत्पादन सुरू आहे. त्याचा सर्वभक्षी आहार आहे, जमिनीवर टिकून राहू शकतो आणि वनस्पतींमध्ये लपतो. या वैशिष्ट्यांमुळे माशांच्या प्रजातींची शेती सोपी, किफायतशीर आणि शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरते. इतर सीफूडच्या तुलनेत या माशांची किंमत कमी असल्याने स्थानिक बाजारपेठेतही या माशांना मोठी मागणी आहे. थाई मागुर तीन ते पाच फूट उंच वाढतात आणि दोन ते तीन महिन्यांत तीन ते चार किलो वजन करतात. मासे त्यांच्या हवेच्या श्वासोच्छवासाच्या क्षमतेमुळे अन्न किंवा योग्य निवासस्थानाच्या शोधात कोरड्या भूभागावर मुरू शकतात. हे मंद गतीने किंवा स्थिर पाण्यात राहते आणि सर्व प्रकारच्या प्रतिकूल मत्स्यपालनाच्या परिस्थितीला तोंड देऊ शकते. अभ्यासानुसार, थायलंड मगूरचे सेवन केल्याने कर्करोग होण्याचा धोका वाढतो. हा मासा कर्करोगजन्य असल्याने डॉक्टर हा मासा टाळण्याचा सल्ला देतात. याशिवाय, थाई मगूरमध्ये माशांच्या उवा किंवा अर्गुलोसिससारखे रोग निर्माण करणारे परजीवी असतात. एपिझूटिक प्रादुर्भावामुळे मत्स्यपालन कार्यावर घातक परिणाम होऊ शकतो. थाई मागूर हा मासा अतिशय प्रतिकूल परिस्थितीमध्येही वाढु शकतो. तो सर्वभक्षी आहे. त्यामळे निसर्गात उपलब्ध इतर स्थानिक माशांना तो अत्यंत धोकादायक आहे. त्यामुळे पर्यावरणाचे संतुलनावर व इतर स्थानिक माशांच्या प्रजातीवर त्याचा विपरित परिणाम होत आहे. त्यामुळे केंद्र शासनाच्या कृषिमंत्रालय, पशुसंवर्धन, दुग्धव्यवसाय व मत्स्यव्यवसाय विभागाने थाई मागूर माशांचे संवर्धन करू नये, याबाबत सूचना दिली आहेत. ★★★★
